Piastowskie fundacje klasztorów żeńskich w Polsce XIII wieku. Między recepcją obcych wzorców a tworzeniem oryginalnego modelu : Anna Agnieszka Dryblak
Piastowskie fundacje klasztorów żeńskich w Polsce XIII wieku. Między recepcją obcych wzorców a tworzeniem oryginalnego modelu : Anna Agnieszka Dryblak
Opis książki historycznej Anny Agnieszki Dryblak pt. Piastowskie fundacje klasztorów żeńskich w Polsce XIII wieku. Między recepcją obcych wzorców a tworzeniem oryginalnego modelu : Monografia stanowi analizę fundacji najważniejszych żeńskich założeń monastycznych powstałych w kręgu dynastii piastowskiej w XIII wieku. Ukazuje je na tle porównawczym, przedstawia ideę klasztoru kobiecego we wczesnośredniowiecznej Europie Zachodniej i jej recepcję w Europie Środkowej. Zarysowuje też (nieco inaczej prezentujące się) początki żeńskich wspólnot w Polsce, przywołując przy tym także znaczące dwunastowieczne fundacje możnowładcze.
Wstęp. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9
Rozdział I.
Monastycyzm żeński w średniowieczu – znaczenie i rola. . .21
Fundacje monarsze klasztorów żeńskich i ich miejsce we
wczesnośredniowiecznej Europie – kontekst zachodni (I). . . . . . . . . .23
Model kontynentalny i model anglosaski. . . . . . . . . . . . . . . .23
Potężne klasztory doby ludolfińskiej (IX–XI w.) – wzorzec idealnego
klasztoru rodowego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28
Recepcja wzorca w krajach młodszej Europy – kontekst regionalny (II). . .33
Możni jako promotorzy kobiecego ruchu monastycznego na ziemiach
polskich – kontekst rodzimy (III). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .46
Czy w pierwszej monarchii piastowskiej istniał klasztor dynastyczny? . . 56
Piastowie wobec monastycyzmu żeńskiego po odbudowie monarchii. . . .63
Rozdział II.
Nowe wyzwania początku XIII w. Fundacja klasztoru
w Trzebnicy i jej miejsce w monarchii Henryka Brodatego. .68
Śląskie początki. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .71
Nowe fundacje a konflikt w rodzinie – rola ideowa. . . . . . . . . . . . . .73
Założenie trzebnickie – przełomowy charakter fundacji . . . . . . . . . . 82
Klasztory w Bambergu i Kitzingen – wzorzec klasztoru żeńskiego. . . . . .88
Przynależność zakonna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94
Patrocinium. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95
Forma architektoniczna założenia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100
Początki modernizacji – uposażenie i majątek klasztoru. . . . . . . . . . .103
Więzi klasztoru z rodziną panującą. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .108
Kościół trzebnicki jako nekropolia rodowa. . . . . . . . . . . . . . .108
Piastówny w klasztorze. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112
Rola i znaczenie Trzebnicy po kanonizacji Jadwigi . . . . . . . . . . . . . 120
Rozdział III.
Recepcja śląskiego wzorca w Wielkopolsce.
Fundacje w Ołoboku i Owińskach. . . . . . . . . . . . . . .129
Wielkopolska u progu XIII w.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .130
Dziedzictwo Mieszka III Starego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
Oblicza konfliktu: dziedzictwo ojcowskie czy starania o uzyskanie
uposażenia?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .132
Idzie nowe – kościelne oblicze sporu. . . . . . . . . . . . . . . . . .136
Działalność fundatorska Odonica i jej znaczenie (I). Klasztor przemęcki –
pierwsze założenie cysterskie księcia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .141
Działalność fundatorska Odonica i jej znaczenie (II). Fundacja klasztoru
w Ołoboku. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .143
Początki klasztoru cysterek w Owińskach – źródła i związane z nimi
problemy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .154
Fundator czy fundatorzy klasztoru owińskiego? . . . . . . . . . . . . . . 160
Klasztor w Owińskach a konflikt wielkopolsko-śląski . . . . . . . . . . . 163
Klasztor w Owińskach a relacje między braćmi i stosunki władzy
w Wielkopolsce . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166
Księżniczka opatka w Wielkopolsce – naśladownictwo wzorca trzebnickiego 169
Rozdział IV.
Pomiędzy ideałem klariańskim a tradycyjnym modelem
fundacji dynastycznej. Fundacje klarysek małopolskich. . .172
Ideał klariański i znaczenie mendykantów w Europie XIII w. . . . . . . . 173
Recepcja ideału klariańskiego w Europie. . . . . . . . . . . . . . . . . . .183
Agnieszka Przemyślidówna i klasztor w Pradze. . . . . . . . . . . . .183
Izabela francuska i klasztor w Longchamp . . . . . . . . . . . . . . 192
Ideał klariański na ziemiach polskich – małopolskie fundacje klariańskie
kręgu Bolesława Wstydliwego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .194
Klasztory w Zawichoście i Skale. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .196
Klasztor w Starym Sączu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
Klasztor starosądecki a konflikt w łonie dynastii. . . . . . . . . . . .217
Skała i Sącz – dwie drogi ku klasztorowi dynastycznemu. . . . . . . . . . .224
Rozdział V.
Ubogie siostry w monarchii piastowskiej?
Klasztor klarysek wrocławskich. . . . . . . . . . . . . . . . .230
Wrocław w przestrzeni monarchii piastowskiej . . . . . . . . . . . . . . 230
Wrocław czasów Henryka Pobożnego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .235
Mendykanci we Wrocławiu po śmierci Henryka Pobożnego. . . . . . . . .238
Początki klasztoru klarysek we Wrocławiu. . . . . . . . . . . . . . . . . .241
Ubogie siostry w klasztorze dynastycznym. . . . . . . . . . . . . . .245
Siostry żebrzące czy klauzurowe?. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .251
Klasztor rodowy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .257
Związki klarysek wrocławskich z dynastią w tradycji rękopiśmiennej
klasztoru. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .262
Trzebnica i Wrocław – filary sakralne monarchii Piastów śląskich. . . . . .269
Rozdział VI.
Pomiędzy Małopolską a Śląskiem. Klasztor klarysek
gnieźnieńskich . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .274
Założenie klasztoru klarysek gnieźnieńskich – fundator. . . . . . . . . . .276
Uposażenie klasztoru. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .280
Pozycja księżnej wdowy w klasztorze. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .287
Architektoniczny kształt fundacji i podwójny charakter założenia. . . . . .290
Związki dynastii z klasztorem. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .292
Zakończenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .297
Summary . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 303
Wykaz skrótów. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .305
Bibliografia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306
Indeks osób . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 331
Książka historyczna ukazała się nakładem wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
